Zwolnienie od podatku od spadków i darowizn nabyć pomiędzy najbliższymi członkami rodziny

Udostępnij ten wpis:

Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem m.in. darowizny, dziedziczenia i nieodpłatnego zniesienia współwłasności.

 

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U.2019.1813 t.j. ze zm. – dalej jako u.p.s.d.) w art. 4a u.p.s.d. zwalnia od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez przedstawicieli tzw. „grupy 0” (tj. małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę), jeżeli osoby te zgłoszą na druku SD-Z2 nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Gdy przekracza się kwotę wolną – dla tych osób 9.637 zł – a nie korzysta się ze zwolnienia, pojawia się konieczność złożenia deklaracji SD-3.

 

Terminy zgłoszeń

 

Warunkiem bezwzględnym zwolnienia od podatku jest zgłoszenie nabycia

 

Termin zgłoszenia (druk SD-Z2) to 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 u.p.s.d. (m.in. zapis, zachowek, zapis windykacyjny, prawo do wkładu, darowizna, nieodpłatne zniesienie współwłasności, nieodpłatna służebność) oraz art. 6 ust. 2 u.p.s.d. (przy nabyciu pod warunkiem zawieszającym), a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Gdy dokumentem potwierdzającym nabycie własności jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, termin 6 miesięcy liczy się od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

 

Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów na zgłoszenie, zwolnienie stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu. Jest to jedyna „furtka” do złożenie SD-Z2 po upływie terminu, gdyż wskazane 6 miesięcy od dnia powstania obowiązków podatkowego, jako termin materialnoprawny, stanowi termin nieprzywracalny!

 

Wyjątki – czyli kiedy SD-Z2 nie trzeba składać.

 

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje jednak przypadków, gdy:

1)        wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9.637 zł lub

2)        nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

 

W przypadku nabyć poniżej kwoty wolnej brak obowiązku zgłaszania jest związany z faktem, że darowizny do ww. kwoty (łącznie) nie podlegają również konieczności składania deklaracji. W przypadku nabyć na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego organy podatkowe czerpią informacje o przedmiotach umów i osobach będących stronami transakcji – od notariuszy. Ci bowiem nie tylko są płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu darowizny; umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody w tym przedmiocie; umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności; umowy nieodpłatnego ustanowienia użytkowania ale również muszą przekazywać naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na siedzibę płatnika sporządzoną w formie papierowej albo w formie elektronicznej informację zawierającą treść aktów notarialnych lub dane z tych aktów dotyczące ww. czynności.

 

 

Darowizna środków pieniężnych – dodatkowe wymogi!

 

Gdy przedmiotem darowizny (lub polecenia darczyńcy) są środki pieniężne pojawia się dodatkowy wymóg, który trzeba spełnić by skorzystać ze zwolnienia.

Warunki te, podobnie jak w przypadku zgłoszenia dotyczą tych nabyć pomiędzy członkami „grupy 0”, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9.637 zł.

 

Zwolnienie w przypadku darowizn pieniężnych przekraczających kwotę wolną przysługuje jedynie tym podatnikom, którzy:

 

„udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym”.

 

Przepis ten tj. art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. nastręcza wiele problemów interpretacyjnych.

 

Wątpliwości

 

Nie do końca jasnym jest, jak interpretować samo „przekazanie”? Oczywistym jest, że przelew z rachunku darczyńcy na rachunek obdarowanego spełnia te kryteria, ale czy spełnia je przelew z rachunku darczyńcy np. na rachunek sprzedawcy towaru, który to towar stanie się własnością obdarowanego? Czy darowanie gotówki, która obdarowany sam wpłaca na swój rachunek może korzystać ze zwolnienia?

 

Tu zdania są podzielone. Wiele organów podatkowych uważało, że w obu tych przypadkach zwolnienie nie przysługuje. Na skutek korzystnego dla podatników orzecznictwa sądów administracyjnych, w pierwszej z wymienionych sytuacji wiele organów podatkowych uznaje już istnienie prawa do zwolnienia. Natomiast, gdy obdarowany sam wpłaca na swój rachunek gotówkę organy podatkowe uznają, że nie może korzystać ze zwolnienia. Pogląd ten nie jest bezpodstawny i zgodny częściowo z celem wprowadzenia zwolnienia. W wielu jednak sytuacjach da się zauważyć, że restrykcyjne podejście do tego warunku powoduje rozmaite niesprawiedliwości, które dotykają podatników. Sądy administracyjne prezentują rozbieżne poglądy w tej sprawie, aczkolwiek jest już więcej niż kilka wyroków dających nadzieję podatnikom.

 

Część sądów uznaje, że gdy nie ma wątpliwości co do wykonania darowizny i stron tej umowy, to wpłata na rachunek bankowy inny niż obdarowanego, nie przekreśla możliwości stosowania zwolnienia. Jest również kilka wyroków z tezą, że gdy nie ma wątpliwości co do pochodzenia środków i samego wykonania darowizny, to nawet wpłata własna obdarowanego na jego rachunek bankowy może dać prawo do zwolnienia. Niemniej jednak wiele wyroków przychyla się tezie niekorzystnej, że jedynie wpłata ze strony darczyńcy na rachunek bankowy obdarowanego realizuje warunek konieczny do stosowania zwolnienia. Tak np. możemy przeczytać w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 stycznia 2017 r. (sygn. akt II FSK 3600/14), gdzie uznano, że warunku udokumentowania przekazania środków pieniężnych na rachunek bankowy nabywcy nie spełnia przekazanie tych środków obdarowanemu w gotówce, gdyż w przepisie art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. „wyraźnie określono, że przekazanie ma nastąpić na rachunek bankowy i to rachunek nabywcy”.

 

 

Sądy na ratunek podatnikom

 

Przykładowo w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II FSK 1628/11) przeczytać możemy, że „W ocenie NSA ustawodawca w cytowanym przepisie ustawy zwolnienie (…) uzależnił tylko od udokumentowania otrzymania tych środków dowodem ich przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo – kredytową lub przekazem pocztowym. Brak przy tym wskazania, że z dowodu wpłaty lub przekazu pocztowego wynikać powinno, że wpłacającym kwotę darowizny powinien być darczyńca. Jak wskazano we wcześniejszych rozważaniach także rezultaty wykładni celowościowej nie prowadzą do wniosku, aby warunkiem skorzystania ze zwolnienia od opodatkowania była osobista wpłata kwoty darowizny przez darczyńcę na rachunek bankowy obdarowanego.”

 

Ta linia orzecznicza nadal jest utrzymywana, Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 grudnia 2019 r. (sygn. akt II FSK 3954/17) potwierdza, że wpłata własna obdarowanego na rachunek bankowy nie wyklucza zastosowania zwolnienia. W orzeczeniu tym czytamy, że „Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpoznającym sprawę niniejszą stwierdza, że wykładnia art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. nie może sprowadzać się do szukania sensu poszczególnych wyrazów, lecz powinna być połączona z analizą celu regulacji prawnej (wyrok NSA z 24 sierpnia 2017 r., II FSK 2104/15 i cytowane tam orzecznictwo). Omawiany przepis ma bowiem głównie cel społeczny, zapewnienie ochrony interesów majątkowych członków najbliżej rodziny. Zniesienie obciążeń podatkowych dla nabywających nieodpłatnie majątek od osób najbliższych ma na względzie „konieczność szczególnej ochrony sytuacji majątkowej rodziny” (Druk sejmowy nr 736 z 26 czerwca 2006 r.). Tak zakreślony cel jest spójny z konstytucyjną zasadą uwzględniania dobra rodziny, ustanowioną art. 18 Konstytucji RP. Zasada ta gwarantuje rodzinie ochronę i opiekę Rzeczypospolitej Polskiej i pozostaje w korelacji z regulacją zawartą w art. 71 ust. 1 ustawy zasadniczej nakazującą państwu prowadzenie polityki społecznej i gospodarczej uwzględniającej dobro rodziny. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego przy interpretacji regulacji prawnej inspirowanej celem społecznym nie sposób abstrahować od tego celu i poprzestać wyłącznie na odkodowaniu sensu słów i wyrażeń użytych w przepisie, czyli na wykładni literalnej.”

 

Tezy te znajdują rozwinięcie w najnowszym orzecznictwie. Przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 13 marca 2020 r. (sygn. akt I SA/Lu 742/19) stwierdza, żeNie wynika z art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d., aby obdarowany nie mógł skorzystać ze zwolnienia od podatku w sytuacji, kiedy najpierw następuje wykonanie umowy darowizny (wręczenie środków pieniężnych obdarowanemu przez darczyńcę) a dopiero następnie przekazanie otrzymanych środków, już jako własnych, na rachunek obdarowanego.”

 

Podobne stanowisko znajdziemy w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 25 sierpnia 2020 r. (sygn. akt I SA/Łd 861/19), gdzie sąd uznał, iż Użyty w przepisie art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. zwrot „udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy” należy rozumieć jako obowiązek wykazania, że doszło do transferu środków pieniężnych z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego (wykonania darowizny), przy czym drugorzędne znaczenie ma sposób dokonania tego transferu – nie musi to być transfer bezgotówkowy (z rachunku bankowego darczyńcy na rachunek bankowy obdarowanego). W razie otrzymania środków pieniężnych przez obdarowanego w gotówce, dla zastosowania zwolnienia, o którym mowa, wystarczające jest wpłacenie otrzymanych w tej formie środków przez obdarowanego na własny rachunek bankowy”.

 

Konkluzja

 

Gdy darowizna pomiędzy najbliższymi za przedmiot miała środki pieniężne, a nie zrealizowano jej w formie transakcji bezgotówkowej o uznanie przez organy podatkowe prawa do zwolnienia może być trudno. Rozstrzygnięcia sądów administracyjnych dają nadzieję, lecz trudno oczekiwać, iż przy rozbieżnym orzecznictwie, tak niekorzystne fiskalnie stanowisko, znajdzie uznanie w oczach organów podatkowych. Wobec tego należy pamiętać nie tylko o terminie zgłoszenia, ale również o odpowiedniej formie (najlepiej przelew) wykonania darowizny.

Potrzebujesz wsparcia podatkowego lub prawnego?

Wypełnij niezobowiązująco poniższy formularz,
a nasz konsultant skontaktuje się z Tobą.

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Would love your thoughts, please comment.x