Obecna sytuacja
Postępujące zagrożenie koronawirusem z dnia na dzień postawiło polskich przedsiębiorców w sytuacji bez precedensu w najnowszej historii. Widmo przestojów produkcyjnych, zakłóceń łańcuchów dostaw, a w krótkiej perspektywie – zaburzenia płynności finansowej każe postawić pytanie o możliwości skorzystania z ulg w spłacie zobowiązań publicznoprawnych – przede wszystkim podatkowych i związanych z ubezpieczeniami społecznymi.
Planowane rozwiązania
Ministerstwo Rozwoju przedstawiło propozycję wprowadzenia pakietu osłonowego nakierowanego na minimalizację dla przedsiębiorców skutków związanych z epidemią koronawirusa. Zapowiedziano szereg ułatwień, w tym w zakresie ulg w spłacie zobowiązań, poprawy płynności, ochrony rynku pracy (więcej na stronie: https://www.biznes.gov.pl/pl/nowe-propozycje-nad-ktorymi-prace-zaczelo-ministerstwo-rozwoju-ktore-maja-wesprzec-firmy-dotkniete-rozprzestrzenianiem-sie-koronawirusa).
Jednak póki co nie ma jeszcze konkretnych przepisów. Warto więc wspomnieć jakimi narzędziami już dziś dysponują przedsiębiorcy.
Ulgi w spłacie zobowiązań publicznoprawnych
Dostępne na dziś rozwiązania dają przedsiębiorcom 3 rodzaje możliwości:
- odroczenie spłaty zobowiązań lub zaległości,
- rozłożenie na raty płatności zobowiązań lub zaległości,
- umorzenie zaległości w całości lub części.
Takie możliwości przewidują przepisy Ordynacji podatkowej. Co ważne, stosuje się je nie tylko do zobowiązań podatkowych (m.in. PIT i CIT – w tym zaliczki, VAT), ale także do należności związanych z ubezpieczeniami społecznymi (składki ZUS, ubezpieczenie zdrowotne, wypadkowe itd.). Niestety organ administracji w zasadzie nie jest zobowiązany do udzielenia ulgi. Co prawda rozstrzygnięcie organu podlega kontroli instancyjnej i sądowej, ale w obecnym okresie przedsiębiorcom raczej zależeć będzie na szybkim załatwieniu sprawy, a nie uruchamianiu całej procedury odwoławczej. Z tego względu warto pamiętać o kilku istotnych kwestiach, które mogą ułatwić uzyskanie korzystnego rozstrzygnięcia.
O czym pamiętać
Po pierwsze, wymagany jest wniosek. Organy administracji publicznej nie działają w tym przypadku „z urzędu”. We wniosku należy wskazać jakiego zobowiązania sprawa dotyczy i o co wnioskodawca występuje – przy czym nie ma przeszkód, żeby wskazać alternatywne rozwiązania (np. odroczenie spłaty albo rozłożenie na raty). W przypadku odroczenia spłaty i rozłożenia na raty warto zaproponować własne warunki (w jakim terminie spłata w przypadku odroczenia zobowiązania; na ile rat, w jakiej wysokości i jak często płatnych – w przypadku rozłożenia na raty). Uzasadnienie od razu we wniosku zaproponowanych warunków może wpłynąć na pozytywne załatwienie sprawy.
Po drugie, udzielenie jakiejkolwiek ulgi (nieważne, czy będzie to odroczenie płatności, rozłożenie na raty czy umorzenie) wymaga wykazania co najmniej jednej z dwóch przesłanek. Po pierwsze, jest to istnienie „ważnego interesu podatnika” (płatnika, płatnika składek itd.). Po drugie jest to istnienie „interesu publicznego”. W obecnej, dość szczególnej sytuacji, wykazanie jednej lub wręcz obydwu przesłanek powinno być łatwiejsze. Utrata płynności finansowej, związane z tym zwolnienia pracowników, narażenie na kary umowne związane z brakiem możliwości wykonania kontraktów – np. w rezultacie wymuszonych przestojów czy braku dostaw surowców – to tylko przykładowe okoliczności, jakie można (i trzeba!) podnieść we wniosku. Okoliczności te należy też odpowiednio uzasadnić, załączając niezbędną dokumentację finansową (np. listy płac), kontrakty, stan rachunku bankowego, wezwania od kontrahentów itp.
Po trzecie, w przypadku przedsiębiorców udzielenie ulgi stanowić będzie tzw. pomoc de minimis, a w niektórych przypadkach – pomoc publiczną. Organ administracji rozpatrujący wniosek będzie wymagał informacji w przedmiocie udzielonej wcześniej pomocy publicznej (np. zaświadczenia o udzielonej pomocy de minimis, oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy). Informacje w tym względzie warto przedstawić już we wniosku, żeby przyspieszyć jego rozpatrzenie.
Po czwarte, odraczając termin płatności lub rozkładając płatność na raty organ ustala tzw. opłatę prolongacyjną, równą obniżonej stawce odsetek za zwłokę (obecnie obniżona stawka to 50% stawki nominalnej; stawka nominalna wynosi 8%, a więc opłata = 4%). Jest to obligatoryjne, choć istnieją możliwości odstąpienia od jej zastosowania – wystąpienie klęski żywiołowej (póki co RM nie zdecydowała się na wprowadzenie stanu klęski żywiołowej na żadnym z obszarów kraju) lub wypadku losowego. W zapowiadanym przez Ministra Rozwoju pakiecie osłonowym opłata prolongacyjna ma zostać zniesiona.
Po piąte, w świetle obecnych ograniczeń w dostępie do urzędów publicznych może okazać się, że nie da się wniosku dostarczyć osobiście do organu administracji. Poza wysłaniem wniosku pocztą (co najmniej listem poleconym) szybszym rozwiązaniem może być skorzystanie z elektronicznych usług administracji publicznej – złożenie wniosku poprzez system ePUAP. W sporządzeniu wniosku mogą też pomóc profesjonalni pełnomocnicy.
Po szóste, złożenie wniosku nie zabezpiecza wnioskodawcy przed podjęciem działań przez organ administracji w celu wyegzekwowania należności – taki skutek zapewnia dopiero decyzja pozytywnie rozstrzygająca wniosek o zastosowanie danej ulgi. Wydaje się, że w obecnym czasie organy dość ostrożnie będą podchodzić do kwestii egzekucji, jeśli został już złożony wniosek o zastosowanie ulgi – niemniej w samym wniosku można wskazać prośbę o wstrzymanie ewentualnych działań egzekucyjnych.
Podsumowanie
W przypadku spodziewanych problemów z terminowym regulowaniem zobowiązań publicznoprawnych warto niezwłocznie złożyć wniosek co najmniej o odroczenie terminu płatności lub rozłożenie zobowiązania na raty. Praktyka pokazuje, że przy dobrym uzasadnieniu wniosku organy są skłonne udzielać przedsiębiorcom tego rodzaju ulg. Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku wniosków o umorzenie zaległości – dotychczas przedsiębiorcom niezmiernie trudno było uzyskać tego rodzaju rozstrzygnięcie. Niemniej możliwe, że w obecnym, wyjątkowym okresie zagrożenia koronawirusem, także tego rodzaju wnioski będą chociaż częściowo rozstrzygane pozytywnie.
[Aktualizacja]
Ministerstwo Rozwoju udostępniło szczegółowe wyjaśnienia dotyczące poszczególnych ulg, wraz z wzorami pism:
ZUS na platformie PUE udostępnił z kolei wnioski elektroniczne do zastosowania analogicznych ulg w zakresie składek (odpowiednio: ZUS-EUS, ZUS-EOP, ZUS-EUR-02).
