Na całym świecie finansowanie społecznościowe z roku na rok staje się coraz bardziej popularne. W Polsce także notujemy tendencję wzrostową tego trendu. Coraz chętniej przekazujemy mniejsze bądź większe kwoty przez serwisy takie jak, m.in. Patronite, wspieram to, zrzutka.pl, aby wspierać różne inicjatywy artystów, dziennikarzy, podróżników czy blogerów. Pandemia Covid-19 także przyczynia się do zwiększenia ilości organizowanych zbiórek, zarówno na cele charytatywne (pomoc seniorom, medykom), jak i w ramach wsparcia dla przedsiębiorców, np. po to, żeby nie zamknięto naszej ulubionej knajpy, ekosklepu czy osiedlowej siłowni…

Skoro temat jest tak aktualny, to nasuwa się pytanie – jak to wszystko opodatkować?

Modele finansowania społecznościowego

Za A. Bartosiewiczem można wskazać na następujące rodzaje finansowania społecznościowego:

• Crowdfunding typu donacyjnego: organizator zbiórki otrzymuje wsparcie finansowe nie oferując w zamian innego świadczenia lub ograniczając się do wyrażenia wdzięczności lub podziękowania obdarowującemu.
• Finansowanie społecznościowe typu nagrodowego: wspierający otrzymuje w zamian upominki lub prezenty, których stopień atrakcyjności często uzależniony jest od przekazywanych kwot.
• Crowdfunding typu przedsprzedażowego: prowadzący zbiórkę gromadzi środki pieniężne na sfinansowanie określonego przedsięwzięcia, np. wyprodukowanie gry planszowej lub filmu, a donatorzy otrzymają w zamian gotowy produkt.
• Finansowanie społecznościowe typu dłużnego i udziałowego: zbiórki stanowiące de facto rodzaj inwestycji dla donatora, który w zamian otrzyma odsetki za udzieloną pożyczkę lub udziały w nowo powstającej firmie.

Wdzięczność i nic poza tym

Beneficjenci wpłat dokonywanych w ramach zbiórek wpisujących się w model crowdfundingu donacyjnego, a także nagrodowego (o ile upominki mają wymiar symboliczny i nie mogą być potraktowane jak świadczenie wzajemne za dokonaną wpłatę) muszą mieć na uwadze przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn (upsd).

Jeśli zebrane przez organizatorów zbiórek pieniądze pomagają w realizacji hobby, a obdarowujący nie dostają w zamian za dokonywane wpłaty nic prócz podziękowań i wyrazów wdzięczności, wówczas organy podatkowe przychylają się zazwyczaj do opodatkowania tych wpłat jako darowizn: „jak Zainteresowana wskazała w opisie sprawy – nie ma ścisłego powiązania pomiędzy decyzją o realizacji podróży a wysokością wpływów od Wspierających” interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 20 maja 2020 r. 0114-KDIP1-3.4012.168.2020.3.KP.

Podobne stanowisko zaprezentowane zostało, m.in. w interpretacjach Dyrektora KIS: 0111-KDIB2-3.4015.38.2020.4.BD z 20 maja 2020 r.; 0111-KDIB2-2.4015.49.2020.3.MM z 28 sierpnia 2020 r., 0111-KDIB2-2.4015.50.2021.1.PB z 21 czerwca 2021 r.

Podziękowania w formie nagród

W praktyce największe trudności pojawić mogą się w przypadku crowdfundingu typu nagrodowego, w którym przekazywane świadczenia w postaci rzeczy lub określonych czynności nie mają charakteru symbolicznego, a wymierny, wzajemny w stosunku do dokonanej przed darczyńcę wpłaty charakter.

W takich sytuacjach nie dojdzie do darowizny, ponieważ istnieje świadczenie wzajemne. Jeśli obdarowany nie prowadzi działalności gospodarczej to wpłacane przez darczyńców kwoty należy zaliczyć do tzw. innych źródeł przychodu (art. 10. ust 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – updof). Jednak granica w tym przypadku jest cienka: atrakcyjne nagrody, które mają zachęcić do wpłacania większych kwot mogą wpisywać się przecież w działalność zarobkową o zorganizowanym charakterze i stanowić jednak działalność gospodarczą (art. 5a pkt 6 updof).

Osoba planująca zbierać pieniądze na konkretne przedsięwzięcie powinna zatem ocenić czy podejmując te działania nie zaczyna prowadzić działalności gospodarczej. Wówczas opodatkowanie otrzymanych wpłat należy rozliczyć w ramach przychodów z tej działalności – art. 10 ust. 3 updof.

Crowdfunding w działalności gospodarczej

Organizator zbiórki, który świadomie określi swoje przedsięwzięcie jako działanie związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, podejmuje tym samym decyzję, że nie rozlicza otrzymywanych kwot jako darowizn na gruncie upsd. Stanowisko takie potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 5 marca 2015 r. IPPB1/415-1405/14-2/ES: Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku wynika, że Wnioskodawca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą przeprowadził „akcję crowdfundingową”. Osoby które wsparły akcje nic nie otrzymały od Wnioskodawcy. Niektóre z tych osób otrzymały za wsparcie gadżety lub czasopismo. […].Wartość tych świadczeń stanowi zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 2 przychód z działalności gospodarczej […].

Z kolei organizacja zbiórek w ramach finansowania społecznościowego typu przedsprzedażowego bez wątpienia wpisuje się w definicję prowadzenia działalności gospodarczej, ponieważ zebrane pieniądze służą wytworzeniu produktów, a otrzymywane od darczyńców (a w zasadzie klientów) pieniądze stanowią po prostu przedpłatę dokonywaną za konkretny produkt.

Wsparcie jako inwestycja

Opisane wyżej założenia mogą nie mieć zastosowania do finansowania społecznościowego typu dłużnego i udziałowego, który od 10 listopada 2021 r. jako jedyny podlegać będzie regulacjom prawnym (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1504). W związku z tym sposób opodatkowania tego rodzaju crowdfundingu może być w przyszłości objęty przepisami szczególnymi.

Na koniec warto wspomnieć, że obok podatków dochodowych i podatku od darowizn do  finansowania społecznościowego zastosowanie może mieć także podatek od towarów i usług. Pisaliśmy o tym już na blogu – Crowdfunding a VAT.