Czy wiedzieliście, że są takie spadki i darowizny, które będą opodatkowane podatkiem dochodowym a nie podatkiem od spadków i darowizn?

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 z późn. zm. dalej jako u.p.s.d.) w art. 2 ustanawia zasadę, że nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Trzeba podkreślić, że ustawodawca posługując się pojęciem „miejsca stałego pobytu” wyraźnie różnicuje zakres podmiotowy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn od np. zakresu opodatkowania PIT, gdzie decyduje miejsce zamieszkania zwane potocznie rezydencją podatkową.

Brak definicji pojęcia „miejsce stałego pobytu” w ustawach podatkowych powoduje, że nadaje się mu różne znaczenie, często inne dla obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, a inne dla obywateli państw trzecich nieposiadających prawa stałego pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego poza Rzeczpospolitą Polską.

W przypadku większości osób nie tworzy to problemu, gdyż większość z nas ma polskie obywatelstwo, miejsce stałego pobytu w kraju oraz miejsce zamieszkania (rezydencję) również w kraju. Niemniej coraz częściej, także ze względu na napływ imigrantów i uchodźców, zdarza się, że ktoś ma w Polsce miejsce zamieszkania dla celów podatkowych (w rozumieniu podatku dochodowego od osób fizycznych i ew. odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania – UPO), ale nie ma w Polsce miejsca stałego pobytu, a jedynie pobyt tymczasowy. Inna sprawą jest, że zasadniczo UPO nie dotyczą spadków i darowizn, ale jeśli ich nabycie miałoby być opodatkowane podatkiem dochodowym wcale, wbrew powszechnym twierdzeniom literatury fachowej, nie jest to wykluczone!

Innymi słowy, gdy ma miejsce nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, a w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca nie jest obywatelem polskim i nie ma miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nabycie nie podlega opodatkowaniu polskim podatkiem od spadków i darowizn… nawet jeśli nabywca ma w Polsce miejsce zamieszkania dla celów podatkowych (centrum interesów osobistych lub gospodarczych tj. ośrodek interesów życiowych).

W przypadku transgranicznego spadku czy darowizny wyklucza to opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn, co z pozoru może wydawać się korzystne, ale takie nie jest, gdyż nie pozbawia krajowych organów podatkowych możliwości opodatkowania nabycia rzeczy lub prawa w drodze dziedziczenia (spadku) lub darowizny podatkiem dochodowym od osób fizycznych!

Brzmi to co najmniej dziwnie, ale przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn; a jak już wykazano powyżej w przypadku nabycia np. w drodze darowizny rzeczy znajdujących się za granicą przez obywatela państwa trzeciego, który nie ma miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ale ma tu miejsce zamieszkania dla celów podatkowych… przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn nie stosuje się!

Nabycie takie nie jest więc wyłączone z opodatkowania PIT, a zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 z późn. zm.) wszelkie niewyłączone przysporzenia wpadają do „katalogu otwartego”. Dodatkowo artykuł ten posługuje się zwrotem „inne nieodpłatne świadczenia”. Jeśli uznać, że inne świadczenie nieodpłatne to nieekwiwalentne przysporzenie majątku, mające konkretny wymiar finansowy, a niewymienione w sposób szczególny w ustawie, to raczej nie może być wątpliwości, iż z podatku od spadków i darowizn, taki podatnik „wpada w PIT”, zatem zamiast złożenia SD-Z2 i skorzystania ze zwolnienia może czeka na niego 32% stawka podatku PIT.