Pozytywne zmiany

W ostatnich miesiącach podatnicy mogli odczuć negatywne skutki wielu wprowadzonych w ostatnim czasie zmian. Jednak wśród nich odnaleźć można również zmiany korzystne dla podatników. Jedną z nich jest wprowadzenie przepisów dotyczących opodatkowania spadków i darowizn, obowiązujących od 1 lipca 2023 r.

Regulacje te zostały wprowadzone w ramach tzw. pakietu Slim VAT 3.0.

W ramach tej zmiany podwyższono limity kwot wolnych od podatku dla obdarowanych i spadkobierców oraz obniżono skale podatkową ustaloną na potrzeby określenia podatku od spadków i darowizn. Wartości te różnią się w zależności od tego, do jakiej grupy podatkowej zalicza się podatnik.

Zgodnie z art. 14 ustawy o podatku od spadków i darowizn do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

• do grupy I – małżonka, zstępnych ((córka, syn, wnuki), wstępnych ((matka, ojciec, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
• do grupy III – innych nabywców.

Jak było?

Do 30 czerwca 2023 r. kwoty wolne prezentowały się następująco:

• 10 434 zł — jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
• 7878 zł — jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
• 5308 zł — jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Jak jest?

Od lipca 2023 r.  podatek od nabycia własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości, jest należny od podatnika, który w pięcioletnim okresie przekroczył:

• 36 120 zł — jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
• 27 090 zł — jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
• 5733 zł — jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Co to oznacza?

W konsekwencji, jeżeli podatnik nie przekroczy limitów w okresie pięciu lat to kwota ta nie będzie opodatkowana oraz nie wystąpi obowiązek złożenia deklaracji do urzędu skarbowego. Powyższe zestawienie wyraźnie pokazuje, że ustawodawca dokonując nowelizacji skupił się przede wszystkim na najbliższej rodzinie, natomiast dla pozostałych osób nie przewidział żadnej faktycznie znaczącej zmiany. Uzasadnieniem tego był argument, że podwyższenie kwot dla III grupy stworzyłoby ryzyko nadużyć podatkowych oraz unikania opodatkowania np. powoływania się na fikcyjne darowizny.

Po przekroczeniu wskazanych limitów podatek będzie obliczany według skali określonej w art. 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn – stawki te również uległy zmianie i są korzystniejsze dla podatnika, jednak nie jest to tak znacząca zmiana jak w przypadku limitów kwot wolnych.

Zarówno w pierwotnym stanie prawnym dla grupy I podatek wynosił co do zasady 3%; dla grupy II 7% oraz dla grupy III  12% – dla kwoty do 11 833 zł (wcześniej – 11 128 zł). Powyżej tych kwot ustawa określa inny sposób obliczenia, odrębny dla każdej z grup. Polega on na ustaleniu przedziałów kwotowych i przypisaniu dla nich konkretnej kwoty podatku oraz % od nadwyżki ponad górną granicę limitu.  Dla przykładu, dla osoby z II grupy podatkowej, która otrzymała darowiznę powyżej limitu 23 665 (wcześniej 22 256) podatek wyniesienie 3313 zł 20 gr (wcześniej 3115 zł 90 gr) + 20% nadwyżki ponad 23 665 zł.

Warto podkreślić, że podatek określamy jedynie dla kwoty nadwyżki nad kwotą wolną. Oznacza to, że jeżeli podatnik otrzyma darowiznę w wysokości 38 000 zł a znajduje się w II grupie podatkowej to kwota do opodatkowania wyniesie 10 910 zł (38 000 – 27 090).

Lipcowa nowelizacja nie wpłynęła jednak na istniejące już zwolnienie dla członków najbliższej rodziny tzw. grupy zerowej – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy (w przeciwieństwie do grupy pierwszej w grupie zerowej nie ma tutaj wymienionych teściów). W tym przypadku należy jednak pamiętać o dodatkowych obowiązkach ciążących na podatniku. Należy dokonać zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego – formularz SD-Z2, (chyba że nabycie następuje w formie aktu notarialnego) oraz udokumentować ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy lub przekazem pocztowym. Oznacza to, że córka nie zapłaci żadnego podatku, jeżeli rodzice darują jej mieszkanie o wartości 600 000 zł czy taką kwotę pod warunkiem spełnienia powyższych warunków niezależnie od opisanych wcześniej limitów.

Do art. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn wprowadzono również ustęp 1 pkt 3a). Rozszerza on katalog zwolnień przedmiotowych o nabycie w drodze darowizny pieniędzy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 2000 zł miesięcznie od jednego darczyńcy albo łącznie od wielu darczyńców, wpłaconych na rachunek oszczędnościowy obdarowanego prowadzony na podstawie umowy, o której mowa w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe, która również jest „nowością” wśród przepisów.

Wzrósł został również limit przy nabyciu w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej od jednego darczyńcy oraz od wielu darczyńców łącznie w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami. Uprzednio limity te wynosiły odpowiednio 10 434 zł oraz 20 868 zł natomiast obecnie wynoszą do 11 095 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie do 22 189 zł. Zmiana ta również jest jedynie symboliczna jednak pozytywna dla podatników, którzy wcześniej znajdowali się ponad limitem o niewielką kwotę.

Uwaga!  Tylko 30 czerwca 2023 r. obowiązywały inne zasady

Na wąskie grono podatników, dla których obowiązek podatkowy powstał w dniu 30 czerwca 2023 r. może jednak czekać pułapka, gdyż jedynie w tym dniu obowiązywały limity inne niż wyżej. Wynosiły one:

• 11 095 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
• 8 377 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
• 5 644 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Zmiany te obowiązywały tylko jeden dzień, gdyż już 1 lipca 2023 r. weszła w życie ustawa z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1059), która określiła kwoty wolne zgodnie z informacją przedstawioną w pierwszej części artykułu. Wynika to z faktu, że w dniu 30 czerwca 2023 r. weszło w życie rozporządzenie ministra finansów z 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek. W kolejnym dniu weszła jednak w życie ustawa, która jako akt wyższej rangi zmieniła regulacje rozporządzenia. Sytuacja ta pokazuje, że do kwestii podatkowych należy podchodzić ostrożnie, gdyż niejednokrotnie zdarzają się sytuacje wręcz nieprawdopodobne jak ta opisana powyżej.

Podsumowując, zmiany  są pozytywne dla podatników, w szczególności biorąc pod uwagę zapowiadane wcześniej zmiany, których efektem miało być m.in. opodatkowanie zbiórek pieniędzy, w tym tych charytatywnych.