Zbycie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej

Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, zbycie środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej stanowi przychód z działalności gospodarczej, o ile:

1. aktywa te podlegają ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz
2. są wykorzystywane na potrzeby działalności gospodarczej.

W takim przypadku trzeba opodatkować sprzedaż nieruchomości i nie znajduje zastosowania „zasada 5 lat”, po upływie których zbycie nieruchomości nie podlega opodatkowaniu.

Co ważne, nie jest istotne ujęcie nieruchomości w ewidencji, a to, czy nieruchomość podlega ujęciu w ewidencji. Ważne jest zatem, czy składnik majątku spełnia definicję środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej.

Niniejszy wpis odnosi się do zbycia nieruchomości niebędącej towarem handlowym (tj. nienabytej celem odsprzedaży) oraz do przepisów podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT).

„Wykorzystanie” jako słowo klucz

Aby określić, czy prawo własności nieruchomości (prawo użytkowania wieczystego gruntu) stanowi środek trwały (wartość niematerialną i prawną) należy odwołać się do art. 22a i art. 22b ustawy o PIT. Oba te przepisy wskazują, że środkiem trwałym (wartością niematerialną i prawną) są te aktywa, które podatnik wykorzystuje na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą (albo oddane w najem lub dzierżawę).

Nie ma znaczenia, że gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów nie amortyzuje się. O tym stanowi art. 22c ustawy o PIT, ale definicję środka trwałego zawiera art. 22a ustawy o PIT, a  definicję wartości niematerialnej i prawnej – art. 22b ustawy o PIT.

Jak widać, zarówno art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, jak i art. 22a oraz 22b ustawy o PIT odwołują się do „wykorzystania” składnika majątku do działalności gospodarczej. Jak należy rozumieć to pojęcie?

Szerokie rozumienie

Pierwszą z możliwości jest szersze rozumienie ww. pojęcia. Z wykorzystaniem będziemy mieli do czynienia wówczas, gdy pojawia się jakikolwiek związek składnika majątku z działalnością gospodarczą. W takiej sytuacji można byłoby stwierdzić, że już nabycie na przyszłe potrzeby związane z działalnością sprawia, że składnik majątku jest wykorzystywany jako swego rodzaju rezerwa.

Takie stanowisko przedstawiono w interpretacji indywidualnej z 26 listopada 2021 r. (0113-KDIPT2-2.4011.839.2021.2.SR). Czytamy w niej, że:

już samo zwiększenie majątku przedsiębiorstwa stanowi bierne wykorzystanie tej nieruchomości, chociażby poprzez postrzeganie finansowej solidności firmy przez kontrahentów.

Węższe rozumienie

Drugą możliwością jest przyjęcie rozumienia węższego. W takim przypadku nieruchomość zostałaby uznana za wykorzystaną tylko wówczas, gdyby doszło do jej „fizycznego”, faktycznego wykorzystywania. Ten wariant wydaje się bliższy słownikowemu znaczeniu słowa „wykorzystywać” («użyć czegoś dla osiągnięcia jakiegoś celu, zysku» – za https://sjp.pwn.pl/sjp/wykorzystac;2539475.html).

Takie węższe rozumienie powinno być też uznane za zgodne z celem przepisów o środkach trwałych. Chodzi bowiem w nich o to, by rozliczać w czasie koszty nie wszystkich wartościowych składników majątku, a tylko takich, które spełniają określone kryteria (stąd istnieje kilka innych cech zawężających pojęcie środka trwałego – np. kompletność i zdatność do użytku).

Pogląd o stosowaniu węższego rozumienia omawianego pojęcia zaprezentowano w orzecznictwie. W wyroku NSA z 26 stycznia 2012 r. (II FSK 1233/11) podkreślono, iż:

ustawodawca posługuje się we wskazanym przepisie wyrażeniami „wykorzystywane przez podatnika na potrzeby” oraz „prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą”. Wyrażenia te wskazują na to, że dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od tej grupy środków trwałych wiąże się z bezpośrednim, a więc fizycznym ich wykorzystywaniem (używaniem) przez podatnika.

Powyższe stanowisko zaaprobował WSA w Poznaniu w wyroku z 19 czerwca 2019 r. (I SA/Po 297/19) oraz WSA w Łodzi w wyroku z 6 kwietnia 2022 r. (I SA/Łd 80/22).

Wnioski

Istnieją poważne argumenty za następującym wnioskiem: jeżeli nieruchomość została zakupiona na cele działalności gospodarczej, ale nie doszło do jej użycia, jej sprzedaż nie powinna stanowić przychodu z działalności gospodarczej – nawet, jeśli została (błędnie) ujęta w ewidencji środków trwałych. W takim przypadku sprzedaż nieruchomości po upływie 5 lat, licząc od końca roku, w którym ją nabyto, będzie wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych.