Pierwsze zasiedlenie w VAT – historii ciąg dalszy

Na naszym blogu wielokrotnie poruszaliśmy problematykę opodatkowania obrotu nieruchomościami w VAT, w tym w szczególności kwestię tzw. pierwszego zasiedlenia. Byliśmy świadkami swojego rodzaju pełzającej rewolucji w zakresie kształtowania się znaczenia tego pojęcia. Pisaliśmy o wyroku NSA z 14 maja 2015 r., o pytaniu prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości UE i wreszcie o samym wyroku TSUE w sprawie Kozuba.

Dziś mamy ciąg dalszy procesu ustalania znaczenia pojęcia „pierwsze zasiedlenie” – tym razem jednak zmiany w tym zakresie będą miały charakter normatywny. Ministerstwo Finansów w projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw z 13 stycznia 2018 r. proponuje modyfikację definicji pierwszego zasiedlenia, ustanowionej w art. 2 pkt 14 ustawy o VAT.

Dostrzegając niezgodność dotychczas obowiązujących przepisów w tym zakresie Ministerstwo proponuje, aby pierwszym zasiedleniem było także rozpoczęcie użytkowanie na potrzeby własne budynków, budowli i ich części po ich wybudowaniu lub kwalifikowanym ulepszeniu.

Nowe brzmienie pierwszej części art. 2 pkt 14 ustawy o VAT, zgodnie z projektem, ma wyglądać następująco (na czerwono zaznaczono zmiany):

„ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o: (…) pierwszym zasiedleniu − rozumie się przez to oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi, lub rozpoczęcie użytkowania na potrzeby własne, budynków, budowli lub ich części, po ich:”

W stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów wykreślono zatem przesłankę „w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu” oraz uzupełniono pojęcie pierwszego zasiedlenia o rozpoczęcie użytkowania budynku, budowli lub ich części po ich wybudowaniu bądź kwalifikowanym ulepszeniu.

Konsekwencje proponowanych zmian

Uchwalenie projektowanej ustawy w obecnym kształcie niewątpliwie przyczyni się do ustabilizowania sytuacji prawnej na profesjonalnym rynku obrotu nieruchomościami. Nowe brzmienie przepisów cementuje dotychczasową praktykę organów podatkowych w zakresie rozumienia pierwszego zasiedlenia po wybudowaniu budynków lub budowli oraz zmienia ją (zgodnie z wyrokiem TSUE w sprawie Kozuba) w zakresie rozumienia tego pojęcia po kwalifikowanym ulepszeniu tych obiektów (szerzej o tym problemie pisaliśmy TUTAJ).

Od momentu uchwalenia ustawy nie powinno już być wątpliwości, którą koncepcję pierwszego zasiedlenia stosować: „unijną” czy „krajową”, jako że oba rozumienia pojęcia pierwszego zasiedlenia będą podobne. 

Co istotne jednak projektodawcy nie zdecydowali się na zmianę kryterium kwalifikowanych ulepszeń (tj. okoliczności, w wyniku których może dojść do ponownego pierwszego zasiedlenia – chodzi o poniesienie wydatków na ulepszenie budynków lub budowli przewyższających 30% wartości początkowej tych obiektów), powołując się na potrzebę zachowania pewności obrotu prawnego.

Mimo iż taki kształt przepisów może wydawać się niezgodny z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie Kozuba (w którym Trybunał jasno stwierdził, że kryterium poniesienia 30% wydatków na ulepszenie może być zgodne z prawem UE, o ile obejmuje przypadki, w których doszło do istotnej zmiany sposobu wykorzystywania danego obiektu, bądź warunków jego zasiedlenia), to niewątpliwie chroni wartości takie jak pewność i bezpieczeństwo prawne.

Otwarte pozostaje jednak pytanie, czy w tym zakresie polska ustawa o podatku od towarów i usług nie pozostanie niezgodna (przynajmniej potencjalnie) z prawem UE, co otwierałoby podatnikom drogę do bezpośredniego powoływania się na przepisy dyrektywy 2006/112.