Podatek u źródła – od kwoty brutto, czyli bez kosztów
Osoby nieposiadające na terytorium Polski miejsca zamieszkania, siedziby ani zarządu podlegają opodatkowaniu jedynie w odniesieniu do dochodów osiągniętych w Polsce. Ustawy podatkowe w stosunku do niektórych dochodów osiąganych przez te podmioty nakładają obowiązek zapłaty tzw. podatku u źródła. Podatek ten pobierany jest przez płatnika (dokonującego wypłaty należności) według stawki 20% bez możliwości potrącenia kosztów uzyskania przychodów.
Do kategorii przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem u źródła w Polsce należą m.in.:
- odsetki,
- należności licencyjne,
- opłaty za określone kategorie usług niematerialnych (o czym pisaliśmy tutaj).
Swoboda świadczenia usług a prawo do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów
Jedną z tzw. swobód podstawowych, obowiązujących w Unii Europejskiej, jest swoboda świadczenia usług. W myśl Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej:
ograniczenia w swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Unii są zakazane w odniesieniu do obywateli Państw Członkowskich mających swe przedsiębiorstwo w Państwie Członkowskim innym niż państwo odbiorcy świadczenia.
Na kanwie powyższej zasady zapadł wyrok TSUE z 13 lipca 2016 r. (C-18/15). Dotyczył on portugalskiego płatnika, który kwestionował zasadność podatku u źródła pobranego według stawki 15% należności brutto. Argumentował, że jakkolwiek rezydenci portugalscy opodatkowani są wyższą stawką (25%), to mają prawo do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów związanych z prowadzoną działalnością.
Trybunał we wskazanym wyżej orzeczeniu podkreślił, że:
jeśli chodzi o uwzględnienie tych kosztów, nierezydenci co do zasady powinni być traktowani w taki sam sposób jak rezydenci i powinni mieć możliwość odliczenia kosztów tego samego rodzaju jak koszty, do których odliczenia są uprawnieni rezydenci.
Powyższe stanowisko jest konsekwencją uznania, że zróżnicowanie w tym zakresie sytuacji rezydentów i nierezydentów godzi w zasadę swobodnego świadczenia usług.
Orzeczenie TSUE a sytuacja „unijnych” nierezydentów świadczących usługi w Polsce
Oceniając wpływ orzeczenia TSUE na sytuację nierezydentów świadczących usługi w Polsce, należy odnieść się do kilku kwestii.
Po pierwsze, „unijni” nierezydenci świadczący usługi w Polsce powinni mieć prawo do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów. Podstawą opodatkowania „u źródła” powinien być zatem przychód, a nie dochód. Wynika to z faktu, że polscy rezydenci mają prawo do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów, więc pozbawienie tego prawa „unijnych” nierezydentów godzi w zasadę swobodnego świadczenia usług.
Po drugie, jakkolwiek analizowane orzeczenie nie dotyczy stawek podatku, to trudno abstrahować od tego, że osoby prawne będące rezydentami płacą co do zasady podatek według stawki 19%, podczas gdy nierezydenci – według stawki 20% (chyba że zastosowanie ma umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania). Także i tutaj istnieje zatem zróżnicowanie sytuacji rezydentów i nierezydentów, które może zostać uznane za godzące w zasadę swobodnego świadczenia usług.
Nie ma w tym zakresie znaczenia potencjalna możliwość skorzystania z obniżonej stawki na podstawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Jak bowiem podkreślił Trybunał w omawianym wyroku, „niekorzystne traktowanie pod względem podatkowym sprzeczne ze swobodą podstawową nie może być uznane za zgodne z prawem Unii z powodu ewentualnego istnienia innych korzyści”. Podkreślił także, że państwa, dzieląc kompetencje podatkowe w drodze umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, są „zobowiązane do zachowania zasady równego traktowania oraz swobód przepływu gwarantowanych w prawie pierwotnym Unii”.
Należy zatem stwierdzić, że w świetle omawianego wyroku TSUE „unijni” nierezydenci są uprawnieni do występowania o stwierdzenie nadpłaty w podatku dochodowym w zakresie, w jakim nadmierne obciążenie podatkowe wynikało z niezgodności przepisów z zasadą swobodnego świadczenia usług. Jakkolwiek udowodnienie przez te podmioty poniesienia kosztów uzyskania przychodów może być pracochłonne (np. z uwagi na konieczność przetłumaczenia dokumentów), to w przypadku, gdyby w grę wchodziły stosunkowe duże wydatki, omawiane prawo mogłoby prowadzić do uzyskania istotnej oszczędności podatkowej.
Uprawnieni do występowania o stwierdzenie nadpłaty są też płatnicy, ale pod warunkiem, że ponieśli ekonomiczny ciężar podatku. W praktyce mogą mieć oni kłopot z realizacją tego prawa z uwagi na niedysponowanie dokumentami potwierdzającymi poniesienie kosztów przez podatnika. Problem ten nie wystąpi jednak w sytuacji, gdyby płatnik ubiegał się o zwrot podatku wyłącznie z uwagi na zastosowanie wyższej stawki.