O wątpliwościach co do zgodności ustawy o VAT z dyrektywą 2006/112 raz jeszcze

Na naszym blogu wielokrotnie wskazywaliśmy już na wątpliwości co do zgodności zwolnienia z VAT dostawy budynków i budowli, ukształtowanego w art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT z dyrektywą 2006/112. Problem ten dostrzeżony został już w orzecznictwie NSA, czego wyrazem może być wyrok z 14 maja 2015 r. (I FSK 382/14). Wątpliwości te dotyczą treści definicji pojęcia pierwszego zasiedlenia, wprowadzonej do systemu polskiego prawa podatkowego w art. 2 pkt 14 ustawy o VAT (w szczególności w odniesieniu do budynków i budowli, będących przedmiotem ulepszenia), choć kwestionować można w ogóle dopuszczalność wprowadzenia przez polskiego ustawodawcę własnej definicji pojęcia pierwszego zasiedlenia.

Rozstrzygnie Trybunał

Ze względu na coraz głośniej wyrażane głosy co do potencjalnej niezgodności art. 43 ust. 1 pkt 10 oraz art. 2 pkt 14 ustawy o VAT z art. 135 ust. 1 lit. j dyrektywy 2006/112 oraz wziąwszy pod uwagę ryzyko powstania zwykle znacznej zaległości podatkowej dla stron transakcji nieruchomościowych z zadowoleniem należy przyjąć postanowienie NSA z 23 lutego 2016 r. (I FSK 1573/14), którym sąd zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE z następującym pytaniem prejudycjalnym:

Czy art. 135 ust. 1 lit. j) dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE 2006r. Nr L 347, s. 1) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się krajowemu uregulowaniu [art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.; dalej „u.p.t.u.”)], zgodnie z którym zwolniona od VAT jest dostawa budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy: a) dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim, b) pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata w zakresie, w jakim art. 2 pkt 14 u.p.t.u. definiuje, że pierwszym zasiedleniem jest oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich: a) wybudowaniu lub b) ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej;

Wątpliwości NSA 

Sąd w uzasadnieniu postanowienia z 23 lutego 2016 r. stawia pytanie przede wszystkim o sposób zdefiniowania pojęcia pierwszego zasiedlenia, które po pierwsze wiąże pierwsze zasiedlenie z oddaniem obiektu budowlanego osobie trzeciej w wykonaniu czynności opodatkowanej (w związku z czym wybudowany przez podatnika budynek i wykorzystywany przez niego do własnej działalności nie będzie obiektem zasiedlonym w rozumieniu tych przepisów). Po drugie definicja pierwszego zasiedlenia wzbudziła wątpliwości sądu odnoszące się do możliwości ponownego „pierwszego” zasiedlenia w sytuacji, w której doszło do ulepszenia danego obiektu, jeśli przekraczało ono 30% wartości początkowej budynku czy budowli. NSA zauważa, powołując się na orzecznictwo TSUE, że pojęcie pierwszego zasiedlenia powinno dotyczyć budynków nowych, oddawanych do użytkowania po zakończeniu procesu produkcyjnego, a nie tylko budynków oddawanych podmiotom trzecim do użytkowania (sprzedaż, najem) czy też budynków ulepszanych.

Czego mamy się spodziewać?

Wyrok TSUE w tej sprawie może mieć ogromne skutki dla praktyki obrotu nieruchomościami. Jeśli okaże się, że definicja pierwszego zasiedlenia w polskiej ustawie o VAT jest niezgodna z dyrektywą VAT, konieczne będzie dokonanie rewolucyjnych zmian w dotychczasowym podejściu do opodatkowania dostawy budynków i budowli. Gdyby Trybunał zasugerował przy tym, że polski ustawodawca w ogóle nie miał prawa do wprowadzenia własnej definicji pierwszego zasiedlenia, skutki takiego rozstrzygnięcia byłyby jeszcze dalej idące.