Wskazany wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE został wydany w sprawie przeciwko polskim organom podatkowym. TSUE wypowiedział się co do opodatkowania na gruncie VAT sprzedaży gruntu należącego do majątku prywatnego.  

Merytoryczna treść uzasadnienia wyroku odnosi się do dwóch istotnych kwestii, które postaram się przybliżyć w niniejszym artykule: 

1. powierzenie sprzedaży nieruchomości profesjonalnemu podmiotowi przygotowującemu grunt do zbycia jako przesłanka uznania, że zbywca działa w charakterze podatnika VAT,  
2. uznania małżeństwa zbywającego nieruchomość za jednego podatnika VAT. 

Przedmiot sporu 

W 1989 r. skarżąca i jej małżonek zostali właścicielami szeregu działek gruntu rolnego na podstawie umowy nieodpłatnego przekazania przez rodziców skarżącej gospodarstwa rolnego. Grunty te weszły do wspólności ustawowej małżonków. 

W 2011 r. para postanowiła sprzedać te działki i zawarła w tym celu umowę zlecenia ze spółką B.A.Z. (działającą jako pośrednik w sprzedaży nieruchomości). Pośrednik był w szczególności odpowiedzialny za dokonanie podziału nieruchomości na mniejsze działki i za podjęcie niezbędnych działań w celu dokonania w związku z tym zmiany wpisów w rejestrze gruntów i księgach wieczystych, zmianę przeznaczenia działek w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (z gruntów rolnych na działki budowlane), uzbrojenie nieruchomości w media, przeprowadzenie reklamy wśród potencjalnych nabywców i przygotowanie dokumentów niezbędnych do zawarcia aktów notarialnych sprzedaży działek ich nabywcom. Małżonkowie udzielili pełnomocnictwa zleceniobiorcy, upoważniając go do działania w ich imieniu przed różnymi właściwymi polskimi organami. Działki sprzedano w latach 2017-2021.  Sporne działki przed ich sprzedażą nie były przeznaczone do prowadzenia działalności gospodarczej. 

Polski organ podatkowy uznał, że sprzedaż stanowiła działalność gospodarczą, która powinna podlegać VAT – gdyż uwzględniając fakt przekształcenia działek na budowlane, nie mogła korzystać ze zwolnienia z opodatkowania, a sama sprzedaż została zrealizowana przez małżeństwo działające w charakterze podatników VAT. 

W tych okolicznościach Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi. 

Zdanie TSUE odnoszące się do zlecenia przygotowania działek do sprzedaży profesjonalnemu podmiotowi jako wypełniającego przesłankę działalności gospodarczej

W wyroku TSUE uznał, że:

„w niniejszej sprawie zostały podjęte następujące działania, które można zakwalifikować jako aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, przy zaangażowaniu środków podobnych do tych wykorzystywanych przez profesjonalnych handlowców: 

• podział nieruchomości na mniejsze działki i podjęcie niezbędnych działań w celu dokonania w związku z tym zmiany wpisów w rejestrze gruntów i księgach wieczystych; 
• zmiana przeznaczenia działek w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (z gruntów rolnych na działki budowlane); 
• nabycie dodatkowej działki gruntu w celu utworzenia dróg wewnętrznych i dojazdowych do wydzielonych działek; 
• uzbrojenie nieruchomości w media; 
• usunięcie elementów niezgodnych z zamierzonym wykorzystaniem działek; 
• uzyskanie wymaganych zezwoleń od właściwych organów; 
• przeprowadzenie reklamy działek wśród potencjalnych nabywców; 
• przygotowanie dokumentów niezbędnych do zawarcia notarialnych aktów sprzedaży.” 

W kontekście zadań zleconych profesjonalnemu przedsiębiorcy, TSUE ocenił również treść umowy łączącej go ze zbywcą w zakresie oceny ponoszenia ryzyka przez każdą ze stron tej umowy. Co prawda Trybunał dostrzega, że wysokość wynagrodzenia pośrednika została ustalona jako różnica między rzeczywistą ceną sprzedaży każdej działki a ceną określoną w tej umowie, co oznacza, że zleceniobiorca ponosi ryzyko gospodarcze związane ze zleceniem i z przeprowadzeniem przewidzianych w tym zleceniu działań związanych ze sprzedażą działek.

Jednakże, jak zaznacza TSUE, ostateczne ryzyko gospodarcze, które przejawia się w braku sprzedaży z powodu niewykonania umowy zlecenia lub braku nabywcy gotowego do nabycia działek, ciąży wyłącznie na zleceniodawcach, chyba że umowa ta zawiera odmienne postanowienia, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego. 

Na uwagę zasługuje również fakt, że TSUE w cytowanym wyroku przywołał także wcześniejsze orzeczenia wskazując, że Trybunał wyjaśnił, że istotnym kryterium oceny jest fakt, iż zainteresowany podjął aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do tych wykorzystywanych przez producentów, handlowców lub usługodawców, takie jak uzbrojenie terenu lub działania marketingowe. Działania takie nie należą do zakresu zwykłego zarządu majątkiem prywatnym, w związku z czym wynikających z nich czynności nie można uważać za zwykłe wykonywanie prawa własności. Takie inicjatywy wpisują się raczej w ramy działalności prowadzonej w celu uzyskania z tego tytułu ciągłego dochodu, którą można zakwalifikować jako działalność gospodarczą (wyroki: z dnia 15 września 2011 r., Słaby i in., C-180/10 i C-181/10, EU:C:2011:589, pkt 39-41, 46; z dnia 9 lipca 2015 r., Trgovina Prizma, C-331/14, EU:C:2015:456, pkt 24; a także z dnia 20 stycznia 2021 r., AJFP Sibiu i DGRFP Braşov, C-655/19, EU:C:2021:40, pkt 31). 

Ponadto TSUE podkreślił przytaczając wyrok z dnia 19 lipca 2012 r., Rēdlihs, C-263/11, EU:C:2012:497, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo, że również, że okoliczność, iż początkowo doszło do nabycia majątku rzeczowego na własne potrzeby nabywcy, nie stoi na przeszkodzie temu, by taki majątek został następnie wykorzystany do celów wykonywania 'działalności gospodarczej’ w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT. 

W konsekwencji TSUE uznał, że:

„można uznać za podatnika do celów VAT prowadzącego samodzielnie działalność gospodarczą osobę, która sprzedaje grunt stanowiący pierwotnie część jej majątku osobistego, powierzając przygotowanie sprzedaży profesjonalnemu przedsiębiorcy, który jako pełnomocnik tej osoby podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując w celu tej sprzedaży środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców lub usługodawców w rozumieniu tego przepisu.”

Dotychczasowa praktyka polskich organów i sądów administracyjnych 

Przesłanki, którymi kierował się TSUE i na które wskazał w omawianym orzeczeniu od wielu lat przytaczane są przez polskie organy podatkowe jako skutkujące uznaniem zbywcy za podatnika VAT.  

Przykładem może być m.in. interpretacja indywidualna z 7 kwietnia 2025 r., znak 0113-KDIPT1-2.4012.1035.2024.2.SM. We wniosku o wydanie interpretacji wskazano, że zbywca udzielił przyszłemu nabywcy nieruchomości (działki budowlane) pełnomocnictwa do działania przed zawarciem umowy przyrzeczonej.

Pełnomocnictwo obejmowało prawo do występowania przed wszelkimi organami administracji publicznej oraz do podejmowania wszelkich działań faktycznych i prawnych, niezbędnych dla uzyskania decyzji i pozwoleń opisanych wyżej, w szczególności składania wniosków oraz odbioru wymaganych decyzji i postanowień, dokonania wszelkich czynności związanych z uzyskaniem na terenie nieruchomości warunków technicznych, dotyczących przyłączenia do oraz sieci kanalizacji deszczowej sieci kanalizacyjnej, wodociągowej, elektroenergetycznej, w szczególności do złożenia wniosków o wydanie przedmiotowych warunków oraz ich odbioru, uzyskania decyzji na lokalizację zjazdu publicznego, w szczególności do złożenia wniosków w celu jej uzyskania oraz odbioru.

Ponadto zbywca udzielił zgodę na dysponowanie przez kupującą spółkę przedmiotową nieruchomością na cele budowlane w zakresie wystąpienia z wnioskiem o pozwolenie na budowę, uzyskanie zgód, opinii itp. oraz udostępnią Kupującej nabywaną Nieruchomość, będącą przedmiotem umowy, celem przeprowadzenia badań gruntu.  

Organ uznał, że okoliczność, że ww. działania nie będą podejmowane bezpośrednio przez zbywcę, ale przez kupującego nie oznacza, że pozostają bez wpływu na sytuację prawną zbywcy. Po udzieleniu pełnomocnictwa czynności wykonane przez kupującego wywołają skutki bezpośrednio sferze prawnej mocodawcy. Kupujący, dokonując ww. działań, uatrakcyjni przedmiotowe nieruchomości. Działania te, dokonywane za pełną zgodą właściciela wpłyną generalnie na podniesienie atrakcyjności nieruchomości jako towaru i wzrost jej wartości. 

W konsekwencji zdaniem organu, dokonując sprzedaży udziału we współwłasności majątkowej małżeńskiej niezabudowanych działek wnioskodawca nie będzie korzystał z przysługującego prawa do rozporządzania własnym majątkiem prywatnym, nie jest to bowiem typowe (zwykłe) rozporządzanie prawem własności, a tym samym będzie działał jako podatnik VAT, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT.  

Z kolei w interpretacji z 9 lutego 2024 r., znak 0114-KDIP1-1.4012.742.2023.2.MM, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej odniósł się do transakcji, w ramach której planowane było zbycie 16 działek. DKIS uznał, że w tym przypadku wnioskodawca nie działa jako podatnik VAT. Za istotne wziął następujące okoliczności: w momencie nabycia nieruchomości właściciele nie prowadzili, jak również obecnie nie prowadzą działalności gospodarczej, intencją nabycia nieruchomości było przeznaczenie na cele prywatne (wybudowanie domu), a zmiana okoliczności życiowych przyczyniła się do przeznaczenia jej do sprzedaży, działki od dnia zakupu do dnia dzisiejszego nie były przez wykorzystywane, działki nie były przedmiotem umowy najmu, dzierżawy, bądź umowy o podobnym charakterze.

Właściciele nie poczynili w stosunku do działek jakichkolwiek działań dotyczących zwiększenia wartości czy też uatrakcyjnienia nieruchomości. Nie dokonywali wcześniej sprzedaży nieruchomości oraz nie posiadają innych nieruchomości przeznaczonych w przyszłości do sprzedaży. W związku z planowaną sprzedażą działek objętych zakresem pytania nie została oraz nie zostanie zawarta z podmiotem kupującym przedwstępna umowa. W związku ze sprzedażą ww. działek do dnia dzisiejszego właściciele nie udzielili podmiotowi kupującemu pełnomocnictwa (zgody, upoważnienia) w celu występowania w ich imieniu w sprawach dotyczących przedmiotowych nieruchomości. Może się zdarzyć, że podmiot kupujący otrzyma pełnomocnictwa (zgody, upoważnienia) w celu występowania w imieniu właścicieli w sprawach dotyczących przedmiotowych nieruchomości. Ponadto właściciele zamierzają skorzystać z usług pośrednika, gdyż bieżące obowiązki zawodowe, jak i rodzinne uniemożliwiają aktywne zaangażowanie się w proces sprzedaży. Przed skorzystaniem z usług pośrednika, w celu znalezienia kupującego nie prowadzili aktywnych działań marketingowych.

W tak zarysowanych okolicznościach organ uznał, że:

„Tym samym w niniejszej sprawie, w odniesieniu do sprzedaży nieruchomości gruntowych obejmujących 16 działek nie wystąpił ciąg zdarzeń, które jednoznacznie przesądzają, że sprzedaż działek wypełnia przesłanki działalności gospodarczej. Nie podjęli Państwo takich aktywnych działań w zakresie obrotu nieruchomościami, które świadczyłyby o angażowaniu środków w sposób podobny do wykorzystywanych przez handlowców. Działania podejmowane przez Państwa, takie jak podział nieruchomości czy też planowana współpraca z pośrednikiem nie mają wpływu na kwalifikację Państwa za podatników, gdyż stanowią jedynie racjonalny sposób zagospodarowania posiadanego mienia i nie przekraczają granic zwykłego zarządu majątkiem prywatnym.”  

Nieco mniej restrykcyjnie do pojęcia podatnika i okoliczności mogących świadczyć o wykonywaniu działalności gospodarczej podchodzą sądy administracyjne, jednak orzecznictwo nie jest jednolite.  

W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 lipca 2023 r., sygn. I FSK 427/23 wskazano, że:

„Nie mogą być uznawane za prowadzenie działalności gospodarczej same z siebie czynności związane ze zwykłym wykonywaniem prawa własności, nie ma też decydującego charakteru sama liczba i zakres transakcji sprzedaży. Podobnie okoliczność, iż przed sprzedażą zainteresowany dokonał podziału gruntu na działki w celu osiągnięcia wyższej ceny łącznej, sama z siebie nie jest decydująca. Nie ma takiego charakteru również długość okresu, w jakim te transakcje następowały, ani wysokość osiągniętych z nich przychodów. Całość powyższych elementów może bowiem odnosić się do zarządzania majątkiem prywatnym zainteresowanego„. 

Na uwagę zasługuje również teza wyrażona przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 marca 2023 r., sygn. I FSK 2068/22:

„Dokonując kwalifikacji działalności związanej z obrotem nieruchomościami w celu oceny możliwości zaliczenia jej do działalności gospodarczej, należy uwzględnić, że przed sprzedażą nieruchomości właściciel może podejmować działania przygotowawcze, np. wystąpić o zatwierdzenie podziału nieruchomości na mniejsze działki budowlane i doprowadzenie do wydzielenia działki pod drogę oraz inicjować postępowania administracyjne w sprawie zmiany funkcji nieruchomości z rolnej na budowlaną. Tego rodzaju działania oraz ilość wydzielonych działek same przez się nie dają podstaw do zakwalifikowania, że są one typowe dla działań „handlowca”, a więc podatnika podatku od towarów i usług„. 

Wskazać jednak należy, że orzecznictwo NSA nie jest w tym zakresie jednolite. Przykładowo bowiem w wyroku z dnia 29 listopada 2024 r., sygn. I FSK 179/24, NSA uznał, że:

„Trafnie wskazano na aktywne działania podejmowane przez skarżącą w stosunku do nieruchomości po jej zakupie, a zmierzające do dokonania podziału zakupionych nieruchomości na mniejsze działki, doprowadzenia sieci mediów do działek gruntu, czy wybudowania budynku na danej działce. Działania tego rodzaju nie należą do zakresu zwykłego zarządu majątkiem prywatnym, lecz stanowią o takiej aktywności w zakresie obrotu nieruchomościami, która wskazuje, że ww. czynności przybrały formę zawodową (profesjonalną), a w konsekwencji zorganizowaną. Tego rodzaju aktywna działalność skarżącej podjęta po zakupie gruntów była bez wątpienia działalnością mającą na celu dokonanie korzystnej sprzedaży.” 

W wyroku z dnia 25 stycznia 2024 r., sygn. I SA/Go 349/23, WSA w Gorzowie Wielkopolskim wskazał na następujące okoliczności – Skarżący poniósł wydatki związane z ponadstandardowymi działaniami zmierzającymi do podziału i uzbrojenia nieruchomości, dzięki którym stała się ona szczególnie atrakcyjna dla potencjalnych nabywców. Oprócz wydatków na zakup gruntu poniósł wydatki związane z podziałem gruntu, czy doprowadzeniem sieci do granic gruntu. Podejmował również starania aby pozyskać liczne grono kupujących (ogłoszenia na platformach internetowych), czy korzystanie z usług profesjonalnego biura nieruchomości. Dokonywał ulepszeń działek, występował z wnioskiem o wydanie decyzji o warunkach zabudowy, występował o warunki techniczne przyłączy, wytyczył drogę wewnętrzną, ustanowił służebność drogi koniecznej do ww. nieruchomości. W konsekwencji zdaniem sądu „podejmował takie działania, które świadczą o aktywności wykraczającej poza standardowe działania zarządu majątkiem prywatnym w celu poszukiwania chętnych do zakupu nieruchomości. Działania te mają charakter ciągłości i są charakterystyczne dla profesjonalnego obrotu nieruchomościami.” 

Znaczenie praktyczne wyroku TSUE 

Wyrok TSUE nie przesądza jednoznacznie, że każde zlecenie profesjonalnemu podmiotowi działań mających na celu zbycie działek powinno prowadzić do uznania, że zbywca uzyska status podatnika VAT.  

Każdorazowo bowiem ocenić należy okoliczności konkretnej sprawy, w tym przede wszystkim warunki współpracy z takim podmiotem, zakres jego pełnomocnictwa, zakres czynności jakie będą przez niego podejmowane, a także co istotne – postanowienia dotyczące ryzyka ponoszonego przez obie strony.  

Wydaje się jednak, że organy podatkowe mogą potraktować omawiany wyrok TSUE jako bezpośrednio potwierdzający dotychczas prezentowane tezy, bowiem odnosi się on do tożsamych okoliczności ocenianych przez polskie organy podatkowe.  

Zatem w każdym przypadku zbycia nieruchomości – jeśli podejmowane są dodatkowe czynności mające uatrakcyjnić zbywaną nieruchomość lub udzielane jest pełnomocnictwo (czy pośrednikowi, czy przyszłemu nabywcy), warto rozważyć zbadanie szerszego kontekstu sprawy w kontekście ustalenia, czy zbywca uzyska status podatnika VAT. Należy uwzględniać działania na poszczególnych etapach aktywności sprzedającego w ich całokształcie, a nie wyłącznie osobno. Należy przede wszystkim mieć na uwadze te elementy, które łączą się z nakładami inwestycyjnymi wykraczającymi poza standardowe działania zarządu majątkiem prywatnym. 

Zdanie TSUE dotyczące statusu małżonków jako podatników VAT 

W drugiej części omawianego wyroku TSUE odpowiada na pytanie, czy art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że w ramach transakcji sprzedaży uznanej za działalność gospodarczą w rozumieniu dyrektywy VAT za podatnika prowadzącego samodzielnie działalność gospodarczą należy uznać odrębnie każdego z małżonków będących współwłaścicielami, czy też wspólność ustawową istniejącą między małżonkami będącymi współwłaścicielami. 

TSUE wskazał, że w tym zakresie należy wziąć pod uwagę przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. 

TSUE podkreślił, iż należy przypomnieć, że sam fakt, iż dana rzecz stanowi część wspólności ustawowej i jest współwłasnością małżonków, nie stoi na przeszkodzie odrębnemu opodatkowaniu małżonków, jeżeli dana działalność gospodarcza jest wykonywana oddzielnie przez jednego z małżonków (zob. podobnie wyrok z dnia 21 kwietnia 2005 r., HE, C-25/03, EU:C:2005:241, pkt 74) lub gdy każdy z nich prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą [zob. podobnie wyrok z dnia 24 marca 2022 r., Dyrektor Izby Skarbowej w L. (Utrata statusu rolnika ryczałtowego), C-697/20, EU:C:2022:210, pkt 24, 25]. 

Jednocześnie jednak, zdaniem TSUE:

„przywołane przez sąd odsyłający przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które definiują majątek wspólny i ustanawiają jego reżim, nie pozwalają jako takie na wyciągnięcie wniosku, że przy sprzedaży rzeczy należącej do majątku wspólnego będąca właścicielem wspólność ustawowa działa we własnym imieniu, na własny rachunek i na własną odpowiedzialność, ponosząc wynikające z tego ryzyko gospodarcze.” 

W dalszej części wyroku TSUE wywodzi, że: 

• praktyka krajowa dopuszcza traktowanie jako samodzielnego podatnika nieposiadającej osobowości prawnej spółki cywilnej, uznając ją za podatnika VAT, odrębnego od każdego z jej wspólników; 

• zgodnie z przepisami prawa polskiego, sprzedaż rzeczy z majątku wspólnego wymaga zgody każdego z małżonków i nie istnieje żadne upoważnienie jednego lub drugiego do działania na rzecz wspólności ustawowej,  

• wydaje się, że oboje małżonkowie działali wspólnie w ramach rozpatrywanej sprzedaży i w związku z tym, z zastrzeżeniem sprawdzenia przez sąd odsyłający, nie jawili się wobec osób trzecich (nabywców i organów publicznych) i osób z zewnątrz jako działający samodzielnie, co jest istotnym czynnikiem dla identyfikacji podatnika, 

• oboje małżonkowie zawarli również umowę zlecenia ze zleceniobiorcą i wspólnie zwrócili się do władz lokalnych o ustanowienie służebności gruntowej przechodu i przejazdu w celu uzyskania dostępu do danych działek. 

W konsekwencji zdaniem TSUE:

„art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że w ramach transakcji sprzedaży uznanej za działalność gospodarczą w rozumieniu tej dyrektywy przepis ten nie stoi na przeszkodzie uznaniu za podatnika prowadzącego samodzielnie działalność gospodarczą wspólności ustawowej istniejącej między małżonkami będącymi współwłaścicielami, jeżeli małżonkowie ci jawią się względem osób trzecich jako dokonujący razem stanowiącej działalność gospodarczą transakcji sprzedaży gruntów należących do tej wspólności, a rzeczona wspólność ponosi ryzyko gospodarcze związane z wykonywaniem tej działalności”. 

Jednocześnie TSUE zastrzegł, że to do sądu krajowego należy zbadanie, czy z uwagi na reżim odpowiedzialności małżonków w ramach ich działalności to właśnie wspólność ustawowa, a nie każdy z małżonków indywidualnie, ponosiła ryzyko gospodarcze związane ze sprzedażą gruntów.  

Dotychczasowa praktyka polskich organów i sądów administracyjnych 

Co do zasady organy podatkowe dotychczas uznawały, że każdy z małżonków – jeśli znamiona podejmowanych czynności wypełniają definicję działalności gospodarczej, małżonek – zbywca działa w charakterze podatnika VAT i jest zobowiązany udokumentować fakturą obrót uzyskany z tytułu sprzedaży nieruchomości będącej we współwłasności małżeńskiej, w części przypadającej na danego małżonka jako współwłaściciela (por. interpretacja z dnia 3 kwietnia 2025 r., znak 0113-KDIPT1-3.4012.51.2025.2.JM).  

Również w interpretacji z dnia 7 kwietnia 2025 r., znak 0112-KDIL1-2.4012.682.2024.2.MR, organ jednoznacznie wskazuje, że:

„ustawa o VAT nie wymienia małżonków jako odrębnej kategorii podatników. Stwarza to dla małżonków prowadzących działalność gospodarczą szczególną sytuację prawną. Żaden z przepisów ustawy nie zabrania małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej jako odrębnym podatnikom. Nie ma przy tym przeszkód, aby pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębne działalności istniała ustawowa wspólność majątkowa. W konsekwencji, podatnikiem podatku od towarów i usług jest ten z małżonków, który dokona czynności podlegającej opodatkowaniu. Jeżeli zatem przedmiotem dostawy jest majątek wspólny małżonków, to podatnikiem podatku od towarów i usług w okolicznościach wskazanych w art. 15 ustawy będzie ten małżonek, który dokonuje dostawy we własnym imieniu (który jest stroną czynności prawnej) – jako podatnik VAT.” 

Kwestia na która zwraca uwagę TSUE – ponoszenie ryzyka danej aktywności nie jest obca polskim sądom administracyjnym. Przykładowo w wyroku z dnia 16 lutego 2023 r., sygn. I SA/Wr 1041/21 (orzeczenie nieprawmocomne) w sprawie dotyczącej opodatkowania wynajmu, WSA we Wrocławiu wskazał, że:

„W przypadku, gdy faktyczną aktywność w realizacji zawartej umowy najmu nieruchomości, w tym w szczególności rozliczania jej podatkowo, wykazuje jedynie jedno z małżonków, a drugie poza formalnym umożliwieniem zawarcia umowy, polegającym na podpisaniu jej przez obydwoje małżonków, pozostaje całkowicie bierne w jej wykonaniu, brak jest podstaw do uznania go za podatnika VAT.” 

Znaczenie praktyczne wyroku TSUE 

Stanowisko TSUE nie przesądza jednoznacznie jak na gruncie VAT traktować małżonków działających wspólnie w ramach transakcji sprzedaży nieruchomości znajdującej się we wspólności majątkowej małżeńskiej – kwestię tę bowiem jak wskazuje TSUE powinien rozstrzygnąć sąd krajowy, uwzględniając zasady odpowiedzialności każdego z małżonków w reżimie odpowiedzialności małżonków w ramach wspólności majątkowej.  

Zasadniczo zatem, to sąd krajowy rozstrzygnie sygnalizowany problem. 

Nie można jednak wykluczyć, że sąd krajowy kierując się wykładnią dokonaną przez TSUE uzna, że małżeństwo może stanowić jednego podatnika. W praktyce będzie to rodziło wiele kolejnych wątpliwości i problemów praktycznych: 

• potrzebę zmiany przepisów ustawy o VAT i identyfikacji podatników, 

• dostosowanie systemów organów podatkowych, aby umożliwiały rejestrację małżeństwa jako podatnika a także umożliwiały im składanie deklaracji,  

• wątpliwości w zakresie „przeszłych spraw” – czy organy będą kontrolowały rozliczone już transakcje, żądając korekt deklaracji, 

• czy organy w kontekście zmiany statusu małżeństwa jako podatnika VAT będą weryfikowały odliczenie VAT przez nabywców nieruchomości, 

• czy będzie to rodziło konieczność „wstecznej” rejestracji i korekty rozliczeń,  

• czy zmiana podejścia wywoła także skutki w transakcjach dotyczących wynajmu nieruchomości, 

• czy zmiana podejścia wpłynie na opodatkowanie gospodarstw rolnych będących we współwłasności.  

Wydaje się zatem, że przyszłe miesiące mogą przynieść wiele ciekawych orzeczeń w kontekście statusu małżeństwa jako podatnika VAT. Wydaje się również, że zasadnym byłoby oczekiwanie wydania przez Ministra Finansów interpretacji ogólnej w tym zakresie.