Fundacja rodzinna, będąca nowym rozwiązaniem w polskim systemie prawnym z pewnością daje dużo możliwości korzystnej optymalizacji podatkowej. Należy jednak pamiętać, że głównym celem tej instytucji jest uregulowanie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych.

W dalszej części, oprócz zalet wiążących się z tą formą przywołane zostaną także wybrane z możliwych pułapek, które należy mieć na uwadze podejmując decyzję o założeniu fundacji.

Rodzaj działalności

Jedną z konsekwencji ww. celu jest wskazanie przez ustawodawcę zamkniętego katalogu kategorii działalności fundacji rodzinnej która będzie mogła jednocześnie korzystać ze zwolnienia podmiotowego. Ogranicza się ona głównie do działalności pasywnej np. najmu, przystępowania do spółek handlowych czy nabywania i zbywania papierów wartościowych (pełen katalog: art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej).

Zwolnienie to nie będzie mogło mieć zastosowania, jeżeli działalność wykroczy poza ustawowy zakres. Działanie takie spowoduje, że przychód z tego osiągnięty zostanie objęty wysoką stawką CIT wynoszącą 25%.

Rozważając założenie fundacji rodzinnej trzeba więc mieć na uwadze, że nie będzie to odpowiednie rozwiązanie, jeżeli planowane jest prowadzenie w fundacji działalności stricte operacyjnej, handlowej czy produkcyjnej. Taką działalność może jednak prowadzić spółka „córka” fundacji.

Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej- co z VAT?

Zarówno w CIT jak i PIT wniesienie majątku będzie co do zasady neutralne podatkowo. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przewidują wprost takie zwolnienie podatkowe w związku z czym otrzymany majątek nie będzie powodował powstania zobowiązania podatkowego. W przypadku ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajdziemy analogicznego przepisu regulującego zwolnienie jednak ustawa nie zawiera innego uregulowania, które wskazywałoby, że wniesienie majątku do fundacji będzie zdarzeniem podlegającym opodatkowaniu.

Jako że ani w ustawie o fundacji rodzinnej, ani w ustawie o VAT nie pojawiły się żadne dedykowane temu podatkowi przepisy uznać należy, że będą obowiązywały zasady ogólne. Problem na tym tle może pojawić się w odniesieniu do przeniesienia składników majątkowych, które fundator nabył korzystając z prawa do odliczenia podatku naliczonego VAT.   Przez dostawę towarów rozumie się bowiem także przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa (jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego). W związku z tym fundacja nie będzie miała możliwości odliczenia podatku VAT naliczonego na wnoszonym majątku i podatek ten będzie dodatkowym kosztem założenia fundacji.

Oprócz wskazanych powyżej kwestii opodatkowania VAT wnoszonego mienia, należy zaznaczyć, że fundacja rodzinna będzie mogła zarejestrować się jako czynny podatnik VAT, ale może posiadać także status podatnika VAT zwolnionego (np. jeżeli będzie prowadzić działalności w zakresie udzielania pożyczek, która jest przedmiotowo z VAT zwolnionego.

Trzeba uważać na ukryte zyski

Opodatkowaniu 15% będą podlegać tzw. „ukryte zyski”. Jako że nie posiadają one zamkniętego katalogu wydaje się, że będą one mogły być traktowane bardzo szeroko. Dla przykładu jako ukryty zysk można zakwalifikować:

– świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub czy podmiotu powiązanego usług doradczych, księgowych, prawnych, reklamowych czy zarządzania i kontroli, czyli sytuacja, kiedy fundator czy beneficjent zdecydują się np. zarządzać fundacją i będzie z tego tytułu otrzymywać ustalone wynagrodzenie

– różnego rodzaju transakcje pomiędzy fundacją rodzinną a beneficjentem, fundatorem lub podmiotem powiązanym, jeżeli ustalona cena nie będzie odpowiadała wartości rynkowej podobnych transakcji tj., jeżeli nie istniałoby powiązanie to cena zostałaby ustalona na innej wysokości

– koszty finansowania (odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty) np. w sytuacji, jeżeli beneficjent, fundator lub podmiot powiązany udzieli pożyczki fundacji rodzinnej w zamian za umówioną prowizję

– sytuacje, kiedy fundacja na rzecz beneficjenta lub fundatora dokonana niejako poza statusem darowizny (lub inne nieodpłatne lub tylko częściowo odpłatne świadczenie)

Należy zatem pamiętać, że fundacja rodzinna nie jest narzędziem pozwalającym na tworzenie dowolnego przepływów środków, bez konsekwencji. Uregulowanie to ma na celu doprecyzowanie zakresu zdarzeń podlegających opodatkowaniu a także zapobieganie wykorzystywaniu tej instytucji wbrew celowi ustawy, czyli dla optymalizacji np. poprzez dystrybucję majątku z fundacji do fundatora lub beneficjentów bez opodatkowania z tytułu wypłaty świadczeń.

Czy wniesienie majątku do fundacji, bez opodatkowania, może być niekorzystane?

Tak! Niezależnie od wspomnianej powyżej kwestii opodatkowania VAT każda decyzja dotycząca wniesienia majątku powinna być dokładnie przemyślana. Często jako przykład majątku możliwego do wniesienia przywołuje się nieruchomość – lokal mieszkalny, lokal usługowy czy grunt. W każdym przypadku należy sprawdzić czy w przyszłości nie będzie to niekorzystne, gdyż np. sprzedaż lokalu użytkowego czy mieszkania powiązana z późniejszą chęcią wypłaty środków z tego uzyskanych będzie opodatkowana 15%. Osoba fizyczna, sprzedająca taką nieruchomość – w uproszczeniu – po 5 latach od nabycia skorzystałaby ze zwolnienia, co nie będzie możliwe po wniesieniu jej do fundacji.  Również udostępnienie beneficjentowi wniesionego mieszkania będzie wiązać się z koniecznością zapłaty podatku.

Dobrze przemyśl treść statutu!

Statut jest dokumentem fundamentalnym dla funkcjonowania fundacji rodzinnej. Oprócz elementów czysto formalnych jak nazwa, siedziba czy czas trwania zawiera kluczowe dla jej funkcjonowania zasady powoływania, odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów, zasady reprezentacji czy sposób określenia beneficjenta oraz zakres przysługujących mu uprawnień. Brak przemyślenia struktur czy zastosowanie „typowego” wzoru mogą spowodować, że cel założenia fundacji rodzinnej nie zostanie zrealizowany z uwagi ma możliwość wystąpienia konfliktów wewnątrz rodziny, co w może zakończyć się pogorszeniem sytuacji przedsiębiorstwa.  W szczególności należy zwrócić uwagę na kwestie, które pojawią się po śmierci fundatora lub beneficjentów – szczególnie tych tworzących zgromadzenie beneficjentów.

Ale to nie wszystko…

Opisane powyżej kwestie to tylko kilka z ważnych aspektów fundacji rodzinnej, o których należy pamiętać. Do innych kwestii postaramy się wrócić w dalszych wpisach, ale już teraz należy zasygnalizować, że są to na przykład:

• podatek od przychodów z budynków;
• podatek przy likwidacji fundacji rodzinnej;
• powołanie fundacji i wnoszenie do niej majątku w kontekście spadkobrania;
• ograniczenia w estońskim CIT;
• kwestia odpowiedzialności fundacji za zobowiązania fundatora powstałe przed jej ustanowieniem.