Ustawa o VAT nakłada na podatników obowiązek rejestrowania na kasie fiskalnej sprzedaży dokonywanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych.

Z kolei podatnicy zwolnieni z powyższego obowiązku na podstawie rozporządzenia, powinni prowadzić ewidencję sprzedaży w taki sposób, aby możliwe było określenie wartości sprzedaży prowadzonej na rzecz konsumentów oraz wysokości podatku należnego z tej sprzedaży.

Jednak niezależnie od tego, czy podatnik prowadzi ewidencję na kasie fiskalnej, czy jest z tego obowiązku zwolniony, może mieć także obowiązek wystawienia faktury na rzecz konsumenta, jeśli w odpowiednim terminie zostanie przez niego zgłoszona chęć otrzymania faktury.

W  rozporządzeniu ws. szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług uregulowano sposób wykazywania w JPK VAT faktur wystawionych do paragonów. Problemy pojawiają się jednak w kontekście faktur wystawianych w zakresie sprzedaży zwolnionej z ewidencjonowania na kasie fiskalnej.

Faktury wystawiane do paragonu

Podatnik obowiązany do prowadzenia ewidencji na kasie fiskalnej, po otrzymaniu w terminie 3 miesięcy (licząc od końca miesiąca, w którym wykonano świadczenie bądź dokonano zapłaty) żądania wystawienia faktury od konsumenta, jest obowiązany taką fakturę wystawić. Do wystawionej faktury, która zostaje w ewidencji podatnika, powinien zostać dołączony paragon dokumentujący tę sprzedaż.

W powyżej opisanej sytuacji podatnik ma obowiązek wykazywać sprzedaż na rzecz konsumentów za pomocą raportów miesięcznych z kasy fiskalnej, które w ewidencji JPK VAT należy oznaczać symbolem „RO”.

Natomiast wystawione do paragonów faktury należy również wykazać w JPK VAT z oznaczeniem „FP” – w okresie rozliczeniowym, w którym zostały wystawione. Faktury te nie zwiększają jednak wartości sprzedaży oraz podatku należnego za okres, w którym zostały ujęte w tej ewidencji, gdyż podatek ten został już wykazany za pomocą raportu okresowego z kasy fiskalnej. Wskazane zasady mają także zastosowanie do faktur wystawionych za pomocą kasy rejestrującej (gdy wartość sprzedaży i kwota podatku są po wystawieniu takiej faktury zaewidencjonowane w raporcie fiskalnym dobowym kasy). Pogląd ten potwierdza Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 7 maja 2021 r., 0113-KDIPT1-3.4012.32.2021.3.JM.

Podatnik rejestrujący sprzedaż na kasie fiskalnej powinien zatem zawsze wykazywać wystawioną fakturę w JPK VAT, przy pomocy oznaczenia „FP”. Cel tej regulacji prawnej – w kontekście zabezpieczania wpływów budżetowych z VAT –  nie jest jasny (podatek i tak wykazany jest przecież poprzez raport okresowy z kasy fiskalnej). Jednak przynajmniej przepisy wykonawcze w tym zakresie są klarowne i nie nastręczają wątpliwości interpretacyjnych.

Faktury wystawione do świadczeń nieudokumentowanych paragonem

Podatnicy zwolnieni z obowiązku ewidencji na kasie fiskalnej są zobowiązani do wykazywania w ewidencji JPK VAT wartości sprzedaży dokonywanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych. Z tego względu podatnicy korzystający z tego zwolnienia powinni monitorować wartość dokonywanej na rzecz konsumentów sprzedaży.

Zasadniczo sprzedaż dokonywana na rzecz konsumentów powinna zostać wykazana w JPK VAT za pomocą dokumentu wewnętrznego „WEW”. Jednocześnie w rozporządzeniu ws. szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług znajdują się przepisy, których interpretacja może prowadzić do wniosku, że podatnik powinien także wykazać w ewidencji JPK VAT fakturę wystawioną na żądanie konsumenta.

Przepisy wskazanego rozporządzenia są na tyle niejasne, że podatnicy mogą mieć trudność z określeniem, w jaki sposób powinni prawidłowo dokumentować dokonywane transakcje. Tym bardziej że prezentowane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej rozstrzygnięcia w tym zakresie są niejednolite.

Pogląd 1

Sprzedaż udokumentowaną fakturą, nieewidencjonowaną na kasie rejestrującej, należy wykazywać w JPK VAT za pomocą zapisu zbiorczego oznaczanego „WEW” – zob. interpretację z 6 czerwca 2022 r., 0113-KDIPT1-3.4012.523.2020.9.ALN oraz interpretację z 16 maja 2022 r., 0114-KDIP1-3.4012.112.2022.1.AMA.

Pogląd 2

Tylko sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych, nieewidencjonowaną na kasie rejestrującej, dla której nie jest wystawiona jednocześnie faktura, należy wykazać na podstawie zapisu zbiorczego oznaczanego „WEW”,  a zatem przy wystawieniu faktury należy ją także wykazać w JPK VAT – np. interpretacja z 20 maja 2021 r. (0112-KDIL3.4012.43.2021.3.MS).

Jeśli uznać pogląd 2 za prawidłowy spowoduje to wystąpienie szeregu problemów. Po pierwsze, obowiązujące przepisy nie pozwalają na oznaczenie faktury dokumentującej sprzedaż niezaewidencjonowaną na kasie fiskalnej, symbolem „FP”. W konsekwencji oznacza to, że podatnik, decydując się na wykazanie takiej faktury w JPK VAT, ma jednocześnie obowiązek pomniejszenia wartości sprzedaży wykazywanej za pomocą dokumentu wewnętrznego. Może to prowadzić do kolejnej trudności, gdy faktura zostanie wystawiona w okresie rozliczeniowym późniejszym niż okres, w którym doszło do wykonania świadczenia lub zapłaty za nie. Wtedy to we wcześniejszym okresie podatnik wykaże w JPK VAT tę sprzedaż za pomocą dokumentu wewnętrznego. Czy zatem powinien w ogóle w następnych okresach rozliczeniowych wykazywać fakturę od tej sprzedaży? A jeśli tak, czy ma obowiązek dokonania korekty JPK VAT za okres wcześniejszy (zmniejszenie wartości sprzedaży wykazanej dokumentem wewnętrznym)?

Z powyższych względów wydaje się, że pogląd 1 powinien zyskać uznanie, nie tylko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, ale także organu podatkowego prowadzącego kontrolę podatkową lub postępowanie podatkowe. Niemniej, ze względu na niejasność obowiązujących przepisów, ochronienie się przed ewentualnymi konsekwencjami braku wykazywania w JPK VAT faktur od sprzedaży zwolnionej z ewidencjonowania na kasie fiskalnej, można wyeliminować całkowicie jedynie poprzez wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej we własnej sprawie.