Polskie przepisy o wykreśleniu z rejestru podatników
Od 1 stycznia 2017 r. znacznemu obostrzeniu uległy przepisy dotyczące rejestrowania podatników na VAT. Wprowadzono także szerokie możliwości wykreślania podatników z rejestru – wszystko to przede wszystkim pod hasłem walki z oszustwami podatkowymi w VAT. Nowe przepisy są intensywnie wykorzystywane przez administrację podatkową (doniesienia prasowe wskazują na kilkadziesiąt tysięcy wykreśleń z rejestru podatników od początku roku). Planowane jest stworzenie nowego, aktualizowanego na bieżąco wykazu podatników VAT czynnych, zawierającego m.in. informację o wykreśleniu podatnika z rejestru i podstawie tego wykreślenia (projekt nowelizacji z 20 września 2017 r.). Jednocześnie w polskiej ustawie o VAT znajduje się przepis art. 88 ust. 4, który wyłącza możliwość odliczenia w odniesieniu do nabycia dokonanego od podmiotu niezarejestrowanego jako podatnik VAT czynny.
Wyrok TSUE
W orzeczeniu z 19 października 2017 r. (sygn. C‑101/16) Trybunał w Luksemburgu rozpatrywał interesujący przypadek rumuńskich przepisów zakazujących odliczenia VAT przy nabyciu od podmiotu „nieaktywnego” – tj. wykreślonego z rejestru podatników z uwagi na m.in. brak składania deklaracji, nieprawdziwe informacje o siedzibie, brak prowadzenia działalności w zgłoszonym miejscu. Regulacje rumuńskie wprowadzały generalny zakaz odliczenia VAT, nawet w sytuacji gdy „nieaktywny” podatnik uregulował swoje zobowiązanie względem budżetu. Jednocześnie nabywca miał w każdym momencie możliwość weryfikacji statusu swojego kontrahenta, gdyż wykaz podatników uznanych za „nieaktywnych” był dostępny na stronie internetowej odpowiednich organów rumuńskich.
Trybunał uznał za niezgodny z dyrektywą VAT przepis odmawiający prawa do odliczenia VAT z tego względu, że podmiot, który wystawił fakturę, został uznany przez organ podatkowy państwa członkowskiego za nieaktywny, jeżeli odmowa prawa do odliczenia jest systematyczna i ostateczna oraz nie pozwala na przedłożenie dowodów na niepopełnienie przestępstwa podatkowego lub na brak utraty wpływów podatkowych.
Wyrok a sprawa polska
Wspomniane orzeczenie TSUE nie stanowi może rewolucji dla polskich przepisów, jednak z jego lektury płynie kilka ciekawych wniosków na przyszłość. Po pierwsze, wyrok potwierdza, że nabycie od podmiotu wyrejestrowanego z VAT nie oznacza automatycznie braku prawa do odliczenia. W tym względzie jednak także polska praktyka – przede wszystkim sądów administracyjnych – już od pewnego czasu nie pozwalała na stosowanie art. 88 ust. 4 ustawy o VAT bez analizy konkretnego przypadku. Na to wpłynął również inny wyrok TSUE w „polskiej” sprawie C-438/09. Nie był więc to przepis stosowany w sposób podobny do praktyki rumuńskiej.
Po drugie, wyrok potwierdza, że weryfikacja kontrahenta pod kątem rejestracji na VAT jest nie tylko dopuszczalnym, ale jednym z podstawowych warunków zachowania tzw. dobrej wiary po stronie nabywcy. I w tym względzie jest to zasadniczo zbieżne z dotychczasową praktyką w Polsce.
Po trzecie, orzeczenie dopuszcza jednak możliwość dowodzenia przez nabywcę, że transakcja spełniała warunki z dyrektywy VAT, zatem pozwalała nabywcy na odliczenie VAT. I w tym względzie wyrok może wpłynąć na praktykę stosowania polskich przepisów w obszarze wykazywania tzw. dobrej wiary. Rumuńska spółka Paper Consult nie zweryfikowała swojego dostawcy, jednak dowodziła, że ten uiścił VAT od spornych transakcji. Możliwość przedłożenia dowodów braku utraty wpływów podatkowych oraz dowodów na niepopełnienie przestępstwa podatkowego zostały wprost wskazane przez Trybunał jako warunek zachowania zgodności z przepisami dyrektywy VAT.
W tym kontekście brak weryfikacji przez nabywcę jego kontrahenta w nowo tworzonym przez Ministerstwo Finansów wykazie podatników (w sytuacji, w której ten został wykreślony z rejestru) nie musi koniecznie oznaczać utraty prawa do odliczenia VAT. W praktyce organy podatkowe powinny umożliwić nabywcy dowodzenie zgodności przeprowadzonej transakcji z przepisami o VAT.
