Obciążenie darowizny poleceniem – szansa na uniknięcie podatku?

Udostępnij ten wpis:
Precedensowe stanowisko NSA

Zgodnie z doniesieniami prasowymi, Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 6 czerwca 2018 r. (II FSK 1525/16 oraz II FSK 1526/16) uznał, że podstawa opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn z tytułu darowizny ulega pomniejszeniu o wartość wykonanego przez obdarowanego polecenia darczyńcy nawet wówczas, gdy wykonanie polecenia następuje na rzecz samego obdarowanego.

Należy podkreślić, że wskazana wyżej teza wynika z ustnych motywów rozstrzygnięcia wedle relacji prasowych, więc nie można wykluczyć, że pisemne uzasadnienie wyroku będzie charakteryzowało się innym rozłożeniem akcentów.

Obciążenie darowizny poleceniem a podstawa opodatkowania

Polecenie to „nałożenie” obowiązku działania lub zaniechania na obdarowanego przez darczyńcę. Przykładowo, darczyńca może postanowić, że darowane pieniądze powinny być wydatkowane przez obdarowanego na określony cel (np. zakup nieruchomości).

W myśl art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (dalej: u.p.s.d.), podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn pomniejsza się o ciężary, ale wartość polecenia stanowi ciężar darowizny tylko wtedy, gdy to polecenie zostało wykonane.

W typowej sytuacji najpierw następuje zawarcie umowy darowizny, a dopiero później wykonanie polecenia darczyńcy. W takiej sytuacji na moment zawarcia umowy darowizny polecenie nie zostało wykonane, co prowadzi do wniosku o braku możliwości dokonania odliczenia wartości polecenia od podstawy opodatkowania w tym momencie, uwzględniwszy fakt, że obowiązek podatkowy przy umowie darowizny powstaje w chwili zawarcia tej umowy.

Należy liczyć się zatem z tym, że w przypadku zawierania umowy darowizny w formie aktu notarialnego notariusz nie pobierze niższego podatku, pomimo obciążenia darowizny poleceniem. Na moment poboru podatku polecenie nie zostanie bowiem jeszcze wykonane.

Zwrot podatku od otrzymanej darowizny

Otwarta pozostaje kwestia, w jakim trybie obdarowany mógłby ubiegać się o zwrot podatku od spadków i darowizn w przypadku wykonania polecenia, gdyby polecenie zostało wykonane po zapłacie podatku. Przepisy u.p.s.d. nie zawierają przepisów szczególnych w tym zakresie, a stosowanie przepisów Ordynacji podatkowej o nadpłatach wydaje się wątpliwe, gdyż dotyczą one sytuacji zapłaty nienależnego podatku lub podatku w wysokości wyższej niż należna – nie powinny mieć one zastosowania, gdyby na moment zapłaty podatku polecenie nie było wykonane.

Pewnym rozwiązaniem wydaje się wzruszenie decyzji ostatecznej np. poprzez złożenie wniosku o zmianę lub uchylenie decyzji. Tryb ten nie miałby jednak zastosowania w przypadku poboru podatku przez notariusza, gdyż w takim przypadku decyzja ustalająca podatek nie jest wydawana.

Podatek od polecenia?

Z relacji prasowych wynika także, że Ministerstwo Finansów wskazuje, iż obciążenie darowizny poleceniem może spowodować, że obdarowany nie zapłaci podatku od darowizny, lecz z tytułu wykonania polecenia darczyńcy (w myśl art. 1 ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. nabycie pod tytułem polecenia darczyńcy jest odrębnym przedmiotem opodatkowania).

Ministerstwo Finansów twierdzi bowiem, że gdy nabywcą pod tytułem polecenia darczyńcy jest sam obdarowany, to wówczas obdarowany płaci podatek od wykonania polecenia.

Powyższy wniosek może pośrednio potwierdzać art. 9 ust. 4 u.p.s.d., który stanowi, że „w przypadku nabycia tytułem polecenia za zbywcę uznaje się (…) darczyńcę”. Istnieje zatem pewne pole do argumentowania, że skoro obdarowany nie jest zbywcą, to może być on uznany za nabywcę (gdy pozostaje on beneficjentem polecenia). Wniosek ten wydaje się być jednak zbyt daleko idący.

Po pierwsze, należy zauważyć, że cytowany wyżej ustęp znajduje się w artykule dotyczącym kwoty wolnej od podatku, więc celem ustawodawcy było zapewne stosowanie tego przepisu na cele jej obliczania.

Po drugie, taki wniosek kłóciłby się z art. 1 u.p.s.d., który stanowi, że opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie własności rzeczy i praw majątkowych. Realizacja polecenia, na mocy którego to obdarowany jest jego beneficjentem, nie powoduje przysporzenia majątkowego po stronie obdarowanego. Wystąpienie takiego przysporzenia jest warunkiem opodatkowania, na co wskazał WSA w Gliwicach w wyroku z 6 grudnia 2010 r. (I SA/Gl 752/10): „podatek od spadków i darowizn należy do typowych podatków majątkowych, wymierzanych od przyrostu substancji majątkowej, nabytej w sposób nieodpłatny”.

Potrzebujesz wsparcia podatkowego lub prawnego?

Wypełnij niezobowiązująco poniższy formularz,
a nasz konsultant skontaktuje się z Tobą.

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
0
Would love your thoughts, please comment.x